Το νέο πλαίσιο

Σύμφωνα με το Ν.4583/2018, που δημοσιεύτηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2018, χωριστές δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος θα μπορούν να υποβάλλονται από το 2019 (για τα εισοδήματα του 2018) και έπειτα. Απαραίτητη προϋποθέση είναι οι σύζυγοι να υποβάλουν σχετικό αίτημα στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου.

Πιο συγκεκριμένα, με το άρθρο 59 του νόμου ρυθμίζονται θέματα σχετικά με τη δυνατότητα υποβολής χωριστών δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος των συζύγων. Επίσης, προβλέπεται η έκδοση ξεχωριστής βεβαίωσης φόρου εισοδήματος, ανεξάρτητα αν υποβάλλεται κοινή ή χωριστή δήλωση από τους συζύγους. Παρακάτω παραθέτονται οι κυριότερες αλλαγές.

Υποβολή κοινής δήλωσης

Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 59 του νόμου αυτού τροποποιήθηκε η περίπτωση α΄ του άρθρου 11 του ν.4172/2013 ως εξής: «στην περίπτωση υποβολής κοινής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, θεωρείται εξαρτώμενο μέλος ο(η) σύζυγος, εφόσον δεν έχει ίδια φορολογητέα εισοδήματα».

Επιπροσθέτως, με την παράγραφο 5 του άρθρου 59 του νόμου αυτού αντικαθίσταται και αλλάζει ο τρόπος εκκαθάρισης των κοινών δηλώσεων ως ακολούθως:

• Οι σύζυγοι υποβάλλουν κοινή δήλωση για τα εισοδήματά τους και υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης είναι ο σύζυγος και για τα εισοδήματα της συζύγου του. Ο φόρος, τα τέλη και οι εισφορές που αναλογούν στα εισοδήματα καθενός από τους συζύγους βεβαιώνεται χωριστά και η ευθύνη της καταβολής βαρύνει τον καθένα ξεχωριστά.
• Στις κοινές δηλώσεις οι τυχόν ζημίες του εισοδήματος του ενός συζύγου ή μέρους συμφώνου συμβίωσης, δεν συμψηφίζονται με τα εισοδήματα του άλλου συζύγου, παρόλο που το Εκκαθαριστικό θα είναι κοινό.

Διαπιστώνεται λοιπόν ότι η φορολόγηση των εισοδημάτων σε ατομικό επίπεδο θα αντικατοπτρίζεται πλέον στις ταυτότητες οφειλής που εκδίδονται από το TaxisNet. Επίσης, δεν παρατηρείται κάποια αλλαγή στη διαδικασία που ακολουθείται από φορολογούμενους που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.

Υποβολή χωριστής δήλωσης

Αντιθέτως, η δήλωση δύναται να υποβάλλεται χωριστά, εφόσον ένας τουλάχιστον εκ των συζύγων το επιλέξει, με σχετική αίτηση που υποβάλλεται στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. Η προθεσμία υποβολής της αίτησης είναι μέχρι την 28η Φεβρουαρίου του έτους υποβολής της δήλωσης και αφορά το προηγούμενο φορολογικό έτος. Προφανώς, η συγκεκριμένη επιλογή είναι δεσμευτική ως προς το φορολογικό έτος που αφορά και για τον άλλο σύζυγο και καλύπτει τυχόν τροποποιητικές φορολογικές δηλώσεις.

-Φορολογική ενημερότητα

Αξίζει να σημειωθεί πως με την υποβολή  χωριστών φορολογικών δηλώσεων εκδίδεται ξεχωριστό εκκαθαριστικό για τον κάθε φορολογούμενο. Παράλληλα επιτυγχάνεται φορολογική ενημερότητα του συζύγου που δεν έχει χρέη προς την εφορία. Αντίθετα, στην περίπτωση των κοινών φορολογικών δηλώσεων, «μπλοκάρεται» η έκδοση φορολογικής ενημερότητας από το TaxisNet (ή την αρμόδια ΔΟΥ) σε περίπτωση που ένας από τους δύο συζύγους έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές.

-Εισοδήματα ανήλικων τέκνων

Προβλέπεται ότι κατά το έτος υποβολής χωριστής δήλωσης των συζύγων, το εισόδημα των ανήλικων τέκνων, υπό την οριζόμενη επιφύλαξη, προστίθεται στα εισοδήματα του γονέα που έχει το μεγαλύτερο συνολικό εισόδημα και φορολογείται στο όνομά του. Αν οι γονείς έχουν ίσο ποσό συνολικού εισοδήματος, το εισόδημα του ανήλικου τέκνου προστίθεται στο εισόδημα του πατέρα και φορολογείται στο όνομά του. Σε περίπτωση που ένας των γονέων έχει τη γονική μέριμνα, το εισόδημα του ανήλικου τέκνου προστίθεται στα εισοδήματα του γονέα αυτού. Η ρύθμιση αυτή ισχύει και για τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης.

-Χειρισμός τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων

Σε περίπτωση χωριστών δηλώσεων συζύγων το τεκμήριο διαβίωσης δεν μπορεί να είναι κατώτερο των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ για κάθε σύζυγο, ενώ με το καθεστώς της κοινής δήλωσης δεν μπορεί να είναι κατώτερο των πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ αθροιστικά για το ζευγάρι.

Αντίστοιχα, το ίδιο ισχύει και για τα τεκμήρια ακινήτων, αυτοκινήτων και δαπανών. Πιο συγκεκριμένα, ξεχωριστά θα υπολογίζονται τα περιουσιακά στοιχεία, τα στοιχεία εισοδήματος, δαπανών και τεκμηρίων και με την ολοκλήρωση της δήλωσης θα αναρτάται η  χωριστή βεβαίωση του φόρου ή της επιστροφής. Ωστόσο με την ξεχωριστή δήλωση δεν θα προβλέπεται συμψηφισμός ή κάλυψη ποσών μεταξύ των συζύγων. Πχ. εάν η σύζυγος δεν καλύπτει με τις αποδείξεις της το «χτίσιμο» του αφορολόγητου ορίου, δεν θα επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει τις σχετικές δαπάνες του συζύγου, όπως προβλέπεται με την κοινή δήλωση.

Κλείνοντας, πρέπει να τονιστεί ότι αυξάνεται η πιθανότητα κάποιος εκ των δύο συζύγων να κληθεί να πληρώσει υψηλότερο φόρο εξαιτίας των τεκμηρίων. Δηλαδή να έχει στην κατοχή του περιουσιακά στοιχεία που δεν μπορούν να συντηρηθούν από το ατομικό του εισόδημα. Με την κοινή δήλωση, τα τεκμήρια καλύπτονται σε οικογενειακό επίπεδο, συνεπώς ο συγκεκριμένος κίνδυνος περιορίζεται σημαντικά.

Συμπεράσματα

Οι πρόσφατες νομοθετικές παρεμβάσεις αποδεικνύουν μία σημαντική στροφή στην αντιμετώπιση των έγγαμων, σε επίπεδο φορολογικών διαδικασιών. Αναλυτικότερα, η ΠΟΛ 1201/2017 επιτρέπει πλέον στους συζύγους να διαθέτουν διαφορετική φορολογική κατοικία, υιοθετώντας μία σχετικά πιο απαιτητική διαδικασία για τη μεταφορά τους στη Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού, σε σχέση με τους άγαμους.

Επιπρόσθετα, με την παρούσα τροποποίηση του ΚΦΕ (ν. 4172/2013), δίνεται η δυνατότητα τόσο στους έγγαμους κατοίκους εξωτερικού όσο και στους κατοίκους Ελλάδος να υποβάλλουν ξεχωριστά δήλωση. Με αυτό το διαχωρισμό, κάθε φορολογούμενος πληρώνει το φόρο εισοδήματος ή εισπράττει την επιστροφή φόρου σε ατομικό επίπεδο. Η συγκεκριμένη ρύθμιση έλαβε χώρα σε συμμόρφωση με απόφαση του ΣτΕ, η οποία προέβλεπε διαχωρισμό χρεωστικού και πιστωτικού φόρου στην περίπτωση συζύγων.