Εμπορικό και επιχειρηματικό περιβάλλον

Η Δημοκρατία της Τουρκίας είναι μια καθ’ όλα ανεπτυγμένη χώρα που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Ασία με ένα μικρό τμήμα της επικράτειας της (3%) να ανήκει στη νοτιοανατολική Ευρώπη, ενώ έχει πληθυσμό περί τους 81.000.000 κατοίκους.Η Τουρκία αποτελεί μία μείξη ανατολής και δύσης, γεφυρώνοντας γεωγραφικά την Ευρώπη και την Ασία. Καθ’ όλη την πλούσια ιστορία της, η Τουρκία έχει εξέχουσα θέση ως κέντρο εμπορίου λόγω των εδαφικών συνδέσεών της σε τρεις ηπείρους και του ελέγχου του Εύξεινου πόντου που την περιτριγυρίζει. Έτσι, αποτελεί μια δυναμική συγχώνευση μοναδικών πολιτισμών, γεγονός που αντικατοπτρίζει την πολυποίκιλη συλλογή πεποιθήσεων, ιδεών και αξιών. 

Σήμερα κατατάσσεται ως η 15η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και 6η στην Ευρώπη, βάσει της αγοραστικής της δύναμης, με τις επενδυτικές δραστηριότητες να αναπτύσσονται κυρίως στον χώρο των κατασκευών, του τουρισμού, της βιομηχανίας, των τροφίμων και των ποτών. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 2017 παρουσιάστηκε μια αύξηση του ΑΕΠ της χώρας κατά 7,4%, τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 3,15%. Επίσης, σύμφωνα με την ετήσια έρευνα  Ease Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας, κατατάσσεται στην 43η θέση, ανάμεσα σε 185 χώρες από όλο τον κόσμο.

Η Τουρκία εξάγει σε περισσότερες από 200 χώρες και έχει συνολικό όγκο συναλλαγών 300 δισ. ευρώ δολάρια. Από αυτές τα δύο τρίτα εξάγονται προς στις προηγμένες βιομηχανικά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Βόρειας Αμερικής, και του ΟΟΣΑ. 

Η χώρα διαθέτει ένα δυναμικό και απαιτητικό επιχειρηματικό περιβάλλον το οποίο αντιμετωπίζει με μεγάλη επιτυχία την σημερινή, γρήγορα μεταβαλλόμενη αγορά. Για τον λόγο αυτό, η κυβέρνηση προσφέρει σημαντικά κίνητρα για επενδύσεις στον χώρο της παραγωγής αλλά και κίνητρα για την ανάπτυξη των εξαγωγών και λοιπά φορολογικά ή μη κίνητρα στο τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D).

Στα πλαίσια αυτά, λαμβάνουν χώρα σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές με σκοπό την αποτελεσματικότερη ενσωμάτωση του Τούρκικου νομικού συστήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση - πχ. θέσπιση νέου συστήματος Εμπορικής Νομοθεσίας (New Turkish Code of Commerce), σύμφωνα με το οποίο θεσπίζονται νέοι όροι, όπως οι εταιρείες με μοναδικό μέτοχο, ο όμιλος, ο λογιστικός έλεγχος, τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, η διαδικασία της  διαμεσολάβησης, η σωρευτική ψήφος αλλά και θέματα της κοινωνίας της πληροφορίας. 

Τέλος, η Τουρκία ολοένα και περισσότερο προχωρεί προς την ολοκλήρωση με τη Δύση, μέσω της συμμετοχής σε οργανισμούς, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, το ΝΑΤΟ, τον Οργανισμό ΟικονομικήςΣυνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), καθώς και το G-20. Η Τουρκία έχει ήδη από το 2005 αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις για την εισδοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), όντας μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) από το 1963 και έχοντας έρθει σε συμφωνία για την τελωνειακή ένωση το 1995.

Φορολογικό σύστημα

Εάν και η καταστατική και η πραγματική έδρα μιας εταιρείας βρίσκονται έξω από την Τουρκία, η εταιρεία δεν θεωρείται ως κάτοικος Τουρκίας για φορολογικούς σκοπούς. Όμως, αν είτε η καταστατική είτε η πραγματική έδρα μιας εταιρείας βρίσκονται στην Τουρκία, η εταιρεία θεωρείται ως κάτοικος Τουρκίας για φορολογικούς σκοπούς.

Πρέπει να σημειωθεί ότι, όσον αφορά στην εγγραφή στο μητρώο εταιρειών των φορολογικών αρχών στην Τουρκία δεν γίνεται διάκριση μεταξύ του φόρου εισοδήματος και του ΦΠΑ, επομένως υπάρχει ένας ενιαίος αριθμός φορολογικού μητρώου τόσο για τις εταιρείες όσο και για τα υποκαταστήματα. 

Σε αντίθεση με τις διατάξεις του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) του Υποδείγματος της Σύμβασης για την Αποφυγή Διπλής Φορολογίας για το Εισόδημα και το Κεφάλαιο, δεν θεσπίζεται ελάχιστο χρονικό διάστημα για να θεωρηθεί μια δραστηριότητα ως μόνιμη εγκατάσταση στην Τουρκία. Από αυτή την άποψη, η αξιολόγηση της ύπαρξης μιας μόνιμης εγκατάστασης πρέπει να διενεργείται ξεχωριστά σε κάθε περίπτωση και ανάλογα με πραγματικά περιστατικά και ιδιαιτερότητες κάθε περίπτωσης, τόσο από άποψη της φορολογικής νομοθεσίας της Τουρκίας, όσο και από μια ΣΑΔΦ (εάν εφαρμόζεται στις κρινόμενες περιπτώσεις).

Οι εταιρείες υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων, με συντελεστή 22%, επί των καθαρών κερδών, όπως αυτά δύνανται να αναπροσαρμόζονται με βάση απαλλαγές και εκπτώσεις και λαμβάνοντας υπόψη μεταφερόμενες σε επόμενη διαχειριστική χρήση ζημίες που ενδεχομένως προέκυψαν σε προηγούμενη διαχειριστική χρήση. 

Όσον αφορά στη διάκριση προσώπων τα οποία είναι κάτοικοι Τουρκίας ή κάτοικοι αλλοδαπής για φορολογικούς σκοπούς, η αντιμετώπισή τους για σκοπούς φορολογίας εισοδήματος διαφέρει. Συγκεκριμένα τα πρώτα αναφερόμενα πρόσωπα υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος για το παγκόσμιο εισόδημά τους ενώ τα τελευταία υπόκεινται σε φόρο μόνο για εισοδήματα που προέρχονται από δραστηριότητες που ασκούνται στην Τουρκία.

Για τον προσδιορισμό του εισοδήματος των νομικών προσώπων παρατίθεται η φορολογική μεταχείριση επιμέρους εισοδημάτων, ως εξής:
-    Τα μερίσματα που διανέμονται από Τούρκικη εταιρεία σε άλλη Τούρκικη εταιρεία δεν υπόκεινται σε παρακράτηση φόρου στο επίπεδο της εταιρείας που τα διανέμει και απαλλάσσονται του φόρου εισοδήματος στο επίπεδο της δικαιούχου εταιρείας.
-    Οι τόκοι υπόκεινται κατ’ αρχήν, σε φόρο εισοδήματος. Επίσης, και το εισόδημα από τόκους καταθέσεων σε τούρκικη λίρα ή σε άλλο νόμισμα υπόκειται σε φόρο εισοδήματος (στην περίπτωση που επιβάλλεται παρακρατούμενος φόρος επί του εισοδήματος από τόκους, ο φόρος αυτός συμψηφίζεται έναντι του φόρου εισοδήματος).
-    Τα κεφαλαιακά κέρδη και οι κεφαλαιακές ζημίες λαμβάνονται υπόψη για τη διαμόρφωση του φορολογητέου εισοδήματος μιας εταιρείας και επομένως τα εν λόγω κέρδη υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος με συντελεστή 22% (τα κεφαλαιακά κέρδη που πραγματοποιούνται από την πώληση μετοχών απαλλάσσονται του φόρου εισοδήματος κατά 75% - σε περίπτωση πώλησης μετοχών που κατέχονται σε αλλοδαπή θυγατρική, το εισόδημα από μερίσματα είναι δυνατόν να απαλλάσσεται υπό όρους).

Σύμφωνα με τις διατάξεις της φορολογικής νομοθεσίας της Τουρκίας για τα νομικά πρόσωπα, επιτρέπεται η έκπτωση όλων των φυσιολογικών και απαραιτήτων εξόδων που καταβλήθηκαν ή προέκυψαν με σκοπό την παραγωγή και διατήρηση εισοδήματος κατά τη διάρκεια μιας διαχειριστικής περιόδου, κατά την άσκηση οποιασδήποτε επαγγελματικής δραστηριότητας. Η γενική αρχή για την έκπτωση των δαπανών από τα ακαθάριστα έσοδα μιας εταιρείας συνίσταται στο ότι η πληρωμή των εν λόγω εξόδων θα πρέπει να αφορά μια απαραίτητη επιχειρηματική δαπάνη και η δαπάνη αυτή θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένη, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις για τις ενδοομιλικές συναλλαγές και του εγχώριου δικονομικού δικαίου. 

Πιο συγκεκριμένα, τα έξοδα πρώτης εγκατάστασης μιας εταιρείας, οι επισφαλείς απαιτήσεις εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα μιας εταιρείας (οι τελευταίες υπό προϋποθέσεις). Επίσης, φόροι και πρόστιμα τα οποία προκύπτουν από για λανθασμένες ενέργειες του φορολογουμένου δεν εκπίπτουν. Τέλος, ζημίες που προκύπτουν σε μια διαχειριστική περίοδο μπορούν να μεταφέρονται προς συμψηφισμό με τα φορολογητέα κέρδη που προκύπτουν στις επόμενες πέντε διαχειριστικές περιόδους. Όμως, οι ζημίες μιας διαχειριστικής χρήσης δεν μπορούν να μεταφέρονται προς συμψηφισμό με τα κέρδη προηγούμενων ετών.

Εκτός του φόρου εισοδήματος επιβάλλονται και οι παρακάτω φόροι:
-    Φ.Π.Α. με συντελεστές από 1%-18%
-    Φόρος  με συντελεστή 5%, επί των κερδών των τραπεζικών και ασφαλιστικών από τις συναλλαγές τους.
-    Φόρος κατανάλωσης σε πετρελαϊκά προϊόντα, φυσικό αέριο, καπνά, είδη πολυτελείας, κ.α.
-    Φόρος περιουσίας επί των ακινήτων και οικοπέδων ευρισκομένων στην Τουρκία, με διάφορους συντελεστές.
-    Τέλη χαρτοσήμου στην αναγραφόμενη επί των εγγράφων αξία, με συντελεστές από 0,189% έως 0,948%. Επίσης, το εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες υπόκειται σε τέλη χαρτοσήμου με συντελεστή 0,759% επί του ακαθαρίστου ποσού.
-    Δάνεια που χορηγούνται από αλλοδαπά πρόσωπα σε Τούρκους κατοίκους (φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εκτός τραπεζών ή χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων) υπόκεινται σε μια εισφορά με συντελεστές 0,5%, 1% και 3%, αναλόγως με το είδος του δανείου.     

Πέραν των ανωτέρω, δεν επιβάλλεται φόρος παρακράτησης σε πληρωμές από ημεδαπή εταιρεία σε άλλη ημεδαπή εταιρεία, εκτός από τις πληρωμές προς κατασκευαστές (ημεδαπούς και αλλοδαπούς) για τεχνικά έργα τα οποία διαρκούν άνω του ενός έτους.
Αντίθετα, τα μερίσματα που καταβάλλονται σε αλλοδαπά πρόσωπα (φυσικά ή νομικά) υπόκεινται σε παρακράτηση φόρου 15%, ενώ τα δικαιώματα 20% και οι τόκοι σε παρακρατούμενο φόρο με συντελεστή 0% αν ο αντισυμβαλλόμενος είναι τραπεζικό ίδρυμα ή 10% στην περίπτωση οποιουδήποτε μη κατοίκου.

Πρέπει να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι, όλα τα είδη των πληρωμών που γίνονται προς εταιρείες και υποκαταστήματα Τούρκικων εταιρειών στην αλλοδαπή, που είναι εγκατεστημένα σε χώρες που κρίνεται από το Τούρκικο Υπουργικό Συμβούλιο ότι υπονομεύουν τον ‘‘θεμιτό φορολογικό ανταγωνισμό’’ (‘‘φορολογικοί παράδεισοι’’) υπόκεινται σε παρακράτηση φόρου 30%, όμως το Συμβούλιο δεν έχει ακόμη ορίσει ποιες χώρες θεωρούνται ως τέτοιες.

Σε όλα τα παραπάνω προσφέρονται και ουσιαστικά κίνητρα, όπως:
1. Η έκπτωση δαπανών από τα ακαθάριστα έσοδα, για τις εταιρείες που εκτελούν προγράμματα Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D) και η οποία ισούται με το 100% των δαπανών αυτών των εταιρειών. Τα εν λόγω έξοδα μπορούν, επίσης, να κεφαλαιοποιηθούν και να εξοδοποιηθούν δια αποσβέσεως στις επόμενες πέντε διαχειριστικές περιόδους εάν τα προγράμματα αυτά θεωρηθούν επιτυχή. Επιπλέον, το 80% του φόρου εισοδήματος που υπολογίζεται επί των αποδοχών του προσωπικού των παραπάνω εταιρειών απαλλάσσεται από την παρακράτηση φόρου εισοδήματος.
2. Μείωση περί του 90% επί της εταιρικής φορολόγησης σε κέρδη που προέρχονται από επενδύσεις σε ειδικές περιοχές – πόλεις ή/και σε διάφορους τομείς.
3. Παρέχεται πλήρης απαλλαγή σε μερίσματα που καταβάλλονται από Τούρκικη εταιρεία σε Τούρκικη εταιρεία, χωρίς προϋποθέσεις.

Φορολογία Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων

Ως κάτοικοι Τουρκίας θεωρούνται τα φυσικά πρόσωπα των οποίων η κατοικία (από νομικής απόψεως) βρίσκεται στην Τουρκία ή τα πρόσωπα αυτά που σκοπεύουν να εγκατασταθούν στη χώρα. Τα άτομα με αβέβαιο καθεστώς φορολογικής κατοικίας θεωρούνται κάτοικοι αν έχουν ζήσει στην Τουρκία αδιάλειπτα για περισσότερο από έξι μήνες σε ένα ημερολογιακό έτος. Τα φυσικά πρόσωπα φορολογούνται με προοδευτική κλίμακα, οι συντελεστές της οποίας κυμαίνονται από 15% έως 35%.

Φορολογικοί Συντελεστές

Φορολογική σχέση με την Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει υπογράψει με τη Δημοκρατία της Τουρκίας Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας από το 2003, η οποία κυρώθηκε με τον Ν.3228/2004. Τα ανώτερα όρια παρακράτησης φόρου σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία της Ελλάδας, της Τουρκίας και βάσει της ΣΑΔΦ είναι:

Για πληρωμές από την Τουρκία  προς την Ελλάδα
Μερίσματα: 15%  
Τόκοι: 10%
Δικαιώματα: 10%

Για πληρωμές από την Ελλάδα προς την Τουρκία 
Μερίσματα: 10% 
Τόκοι: 12%
Δικαιώματα: 10%

Συντάξεις και άλλες παρόμοιες αμοιβές που καταβάλλονται σε κάτοικο Ελλάδας έναντι προηγούμενης εξαρτημένης απασχόλησης, φορολογούνται μόνο στην Ελλάδα. Η εν λόγω διάταξη θα έχει εφαρμογή και στις ισόβιες παροχές που καταβάλλονται στον ως άνω κάτοικο. Συντάξεις που καταβάλλονται από το Κράτος της Τουρκίας ή από πολιτική υποδιαίρεση ή τοπική αρχή αυτού, είτε από ταμεία που έχουν συσταθεί από αυτά, σε φυσικό πρόσωπο για υπηρεσίες που παρασχέθηκαν προς το Κράτος αυτό ή προς την πολιτική υποδιαίρεση ή την τοπική αρχή αυτού, φορολογούνται μόνο στην Τουρκία. Εάν, όμως, το φυσικό πρόσωπο είναι κάτοικος και υπήκοος Ελλάδας, οι παραπάνω συντάξεις φορολογούνται μόνο στην Ελλάδα. 

Η Τουρκία ΔΕΝ ανήκει στα κράτη με προνομιακό φορολογικό καθεστώς¹.

Συνεπώς, τα τιμολόγια πωλήσεων και παροχής υπηρεσιών, αναγνωρίζονται χωρίς να εξετάζεται το μαχητό τεκμήριο της πραγματικότητας της συναλλαγής². 

Τέλος, για την τεκμηρίωση της φορολογικής κατοικίας ενός φυσικού προσώπου απαιτείται ένα απλό πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας το οποίο εκδίδουν οι Τουρκικές φορολογικές αρχές.

Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα

Από τον Ιανουάριο του 2008, τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα είναι απαραίτητα για την σύνταξη των ενοποιημένων ή/και εταιρικών οικονομικών καταστάσεων όλων των εισηγμένων εταιρειών.

Για τις υπόλοιπες εταιρείες, οι οικονομικές καταστάσεις πρέπει να καταρτίζονται σύμφωνα με τα τουρκικά Λογιστικά Πρότυπα («TAS»), όπως αυτά δημοσιεύτηκαν από το τουρκικό Συμβούλιο Λογιστικών Προτύπων ("TMSK"), και τα οποία είναι σύμφωνα με τα ΔΛΠ. Τα «TAS» πρόκειται να τεθούν σε εφαρμογή από 1 Ιανουαρίου 2013, οπότε και στο πλαίσιο αυτό, το άνοιγμα του ισολογισμού του έτους 2013 θα πρέπει να συνταχθεί σύμφωνα με αυτά.

Ενδοομιλικές συναλλαγές

Η Τουρκία εφαρμόζει τη μεθοδολογία του ΟΟΣΑ αναφορικά με την τήρηση της αρχής των ίσων αποστάσεων κατά τη διενέργεια ενδοομιλικών συναλλαγών. Οι μεγάλες επιχειρήσεις καταρτίζουν φάκελο τεκμηρίωσης σε ετήσια βάση ενώ προβλέπεται η διαδικασία προέγκρισης των μεθόδων τεκμηρίωσης (APAs).

Βασικές Μορφές Επιχειρήσεων

Σε αυτές περιλαμβάνονται: η Ανώνυμη Εταιρεία (“Anonım Sırket“, A.S), η εταιρεία περιορισμένης ευθύνης (“Limited Sırket “, Ltd. Stı.), η ομόρρυθμη, η ετερόρρυθμη εταιρεία, η αφανής εταιρεία που περιορίζεται στους μετόχους, η ατομική επιχείρηση, και το υποκατάστημα ξένης εταιρείας.

Νόμισμα

Το νόμισμα της Τουρκίας είναι η Τουρκική Λίρα (κωδικός TRY).
Ισοτιμία: 1 Euro = 6,11 TRY (Δεκέμβριος 2018)

Εγχώριες Τράπεζες

Οι σημαντικότερες τοπικές τράπεζες είναι οι: Turkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasi A.S. , Turkiye Halk Bankasi A.S. , Turkiye Vakiflar Bankasi T.A.O. , Adabank A.S. , Akbank T.A.S. , Alternatif Bank A.Ş. , Anadolubank A.Ş. , Sekerbank T.A.Ş. , Testilbank A.Ş. , Turkish Bank A.Ş., Turk Ekonomi Bankasi A.Ş. ,Turkiye Garanti Bankasi A.Ş., Turkiye is Bankasi A.Ş. , Yapi ve Kredi Bankasi A.Ş. 

Χρήσιμα Links

Διεύθυνση εισοδήματος και Τμήμα φορολογικών υπηρεσιών: www.gib.gov.tr 
Επενδύσεις: www.invest.gov.tr , www.treasury.gov.tr

Παραπομπές

1 Βλ. παρ. 4 & παρ. 7 του άρθρου 51Α του Κ.Φ.Ε., την ΠΟΛ 1125/2011 & την ΔΟΣ Α 1011408 ΕΞ 20.1.2012
2 Βλ. Αρχείο Ορισμών: «Πραγματική Συναλλαγή» 
3 Βλ. Αρχείο Ορισμών: «Προϋποθέσεις Αλλαγής Φορολογικής Κατοικίας»