Εμπορικό και Επιχειρηματικό Περιβάλλον

Η Ουκρανία είναι μια χώρα που βρίσκεται στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ τα σύνορά της βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα και την Αζοφική. Έχει πληθυσμό περί τους 45.000.000 κατοίκους και πλούσια καλλιεργήσιμα εδάφη, πολύ καλά ανεπτυγμένη βιομηχανική βάση, και άριστα εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό 20 εκατομμυρίων ατόμων.

Μετά από μια ισχυρή επεκτατική πολιτική που διήρκεσε 8 χρόνια, αυξάνοντας το πραγματικό ΑΕΠ της χώρας κατά 75%, η οικονομία της Ουκρανίας παρουσίασε απότομη επιβράδυνση στα τέλη του 2008, η οποία συνεχίστηκε μέχρι το 2009. Στις μέρες μας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του IMF, η ανάπτυξη ανήλθε στο 4.5% το 2011, το 3,0 το 2012 και φέτος π[ροβλέπεται ότι θα φτάσει στο 3,5%.. Σύμφωνα επίσης με την ετήσια έρευνα Ease Doing Business  της Παγκόσμιας Τράπεζας, η χώρα κατατάσσεται στην 137η θέση ανάμεσα σε 185 χώρες από όλο τον κόσμο.Αν και η οικονομία της Ουκρανίας εξακολουθεί να επιβαρύνεται από τις υπερβολικά σκληρές κρατικές ρυθμίσεις, και από το φαινόμενο της διαφθοράς και αν ακόμα πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό ιδιωτικοποιηθεί, πολλά απομένουν να γίνουν για την αναδιάρθρωση και την ιδιωτικοποίηση βασικών τομέων όπως η ενέργεια, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πετυχημένο σύστημα αξιοποίησης της γεωργικής γης.Η χώρα προσπαθεί να ενθαρρύνει το εξωτερικό εμπόριο και τις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ). Έτσι, οι ξένοι επενδυτές έχουν το δικαίωμα να αγοράζουν επιχειρήσεις και ακίνητη περιουσία, να επαναπατρίζουν τα κέρδη τους, και να λαμβάνουν αποζημίωση σε περίπτωση που το ακίνητο κρατικοποιηθεί. 

Ωστόσο, οι σύνθετοι νόμοι και κανονισμοί της χώρας έχουν αποθαρρύνει τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Αν και υπάρχει μια ικανή εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά, η έλλειψη προστασίας των δικαιωμάτων των μετόχων μειοψηφίας περιορίζει σημαντικά τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου από το εξωτερικό. Έτσι, οι επενδυτικές δραστηριότητες  περιορίζονται στο χώρο της βιομηχανίας, της παραγωγής ενέργειας, των μηχανημάτων και της επεξεργασίας τροφίμων. Συνεπώς, η οικονομία της χώρας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές της, οι οποίες αποτελούν περίπου το 40% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της. Ενώ οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, παραμένουν σημαντικοί εμπορικοί εταίροι, ιδίως η Ρωσία για τις ενεργειακές εισαγωγές, το εμπόριο της Ουκρανίας γίνεται όλο και πιο διαφοροποιημένο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύει περίπου το 30% του εμπορίου της Ουκρανίας, ενώ οι χώρες της Κοινοπολιτείας αντιπροσωπεύουν περίπου το 40%.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την επίδραση που είχε η χρηματοπιστωτική κρίση επί της οικονομίας και των εταιρειών της Ουκρανίας. Το εθνικό χρέος της χώρας έχει υπερδιπλασιαστεί κατά την τελευταία τριετία χρόνια. Σήμερα, οι εγχώριες επιχειρήσεις δείχνουν να επανακάμπτουν, αν και μπορεί να χρειαστούν αρκετά χρόνια για να φτάσει η  οικονομία τα προ την κρίση επίπεδα.Γενικότερα, ο τελευταίος εμπορικός νόμος προτρέπει τους επενδυτές να προβούν σε διάφορα είδη επενδύσεων σε ουκρανικές εταιρείες, οι οποίες περιλαμβάνουν, χωρίς να περιορίζονται σε επενδύσεις υπό τη μορφή των ξένου ή τοπικού νομίσματος, κινητή και ακίνητη περιουσία αλλά και συναφή δικαιώματα ιδιοκτησίας, όπως μετοχές, ομόλογα και άλλα αξιόγραφα και εταιρικά δικαιώματα, που εκφράζονται σε ξένο νόμισμα.

Οι ξένοι επενδυτές επιλέγουν συνήθως μία από τα παρακάτω επιλογές κατά την εισαγωγή τους στην αγορά της Ουκρανίας:
• Απόκτηση μετοχών σε υφιστάμενη εταιρεία που ανήκει σε ουκρανικά νομικά πρόσωπα και / ή άτομα.
• Απόκτηση μετοχών σε μια εταιρεία που είναι ήδη πλήρως ελεγχόμενη από ξένους επενδυτές.
• Ίδρυση γραφείου αντιπροσώπευσης ή άλλης μορφής, ως ξεχωριστό υποκατάστημα αλλοδαπού νομικού προσώπου.

Φορολογικό σύστημα

Όσον αφορά στο φορολογικό σύστημα της χώρας, η Ουκρανία ακολουθεί τα ευρωπαϊκά νομικά συστήματα. Έτσι, τον Δεκέμβριο του 2010, ο κώδικας φορολογίας εισοδήματος της Ουκρανίας (η "TCU" ή ο «Κώδικας») εγκρίθηκε και δημοσιεύθηκε επισήμως. Ειδικότερα, ο κώδικας αυτός παρουσιάζει ουσιαστικές αλλαγές επί των υφιστάμενων φορολογικών κανόνων της χώρας, εισάγοντας έναν αριθμό κοινών εννοιών υπαγόμενων σε άλλες δικαιοδοσίες (π.χ. ευεργετικό καθεστώς ιδιοκτησίας, αρχή της ουσίας έναντι του τύπου, κ.ά.). 

Εκτός από την κωδικοποίηση των υφιστάμενων φορολογικών αρχών, ο TCU εισάγει ένα νέο φόρο ακίνητης περιουσίας, ο οποίος δεν έχει επιβληθεί ποτέ πριν στην Ουκρανία. Επίσης, ο TCU εισάγει την έννοια του πραγματικού δικαιούχου του εισοδήματος ουκρανικής προέλευσης. Για ένα μη μόνιμο κάτοικο, προκειμένου να τυγχάνει οποιωνδήποτε απαλλαγών ή μειώσεων φόρου, ως δικαιούχος - πραγματικός παραλήπτης του εισοδήματος ουκρανικής προέλευσης (μερισμάτων, τόκων, δικαιωμάτων, αμοιβών, κ.λπ.), θα πρέπει να ‘‘δικαιούται’’ να λαμβάνει το εν λόγω εισόδημα. Συνεπώς, μια νομική οντότητα ή ένα άτομο που ενεργεί με την ιδιότητα του πράκτορα ή του αντιπροσώπου ενός ιδιοκτήτη, ή όποιος αναγνωρίζεται ως ενδιάμεσος, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δικαιούχος του εισοδήματος αυτού, ακόμη και αν έχει δικαίωμα να λάβει το εν λόγω εισόδημα (ώστε έπειτα να το καταβάλλει στον τελικό δικαιούχο).

Αναφορικά με τη φορολογική κατοικία των νομικών προσώπων, τα νομικά πρόσωπα των οποίων ο τόπος σύστασης είναι η Ουκρανία και έχουν συσταθεί και λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις της νομοθεσίας της Ουκρανίας, κατά κανόνα αντιμετωπίζονται ως φορολογικοί κάτοικοι, και φορολογούνται για το παγκόσμιο εισόδημά τους στην Ουκρανία. Από την άλλη, τα νομικά πρόσωπα που έχουν συσταθεί και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους άλλων χωρών, κατά κανόνα αντιμετωπίζονται ως φορολογικοί κάτοικοι αλλοδαπής, και φορολογούνται:
α) για το εισόδημα από τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, δηλ. έσοδα κατά τη διάρκεια της άσκησης εμπορικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στην Ουκρανία και
β) για άλλα εισοδήματα από μη-επιχειρηματικές πηγές στην Ουκρανία. 

Ο ορισμός της μόνιμης εγκατάστασης στο Ουκρανικό δίκαιο ακολουθεί γενικά τον ορισμό που παρέχεται από το Πρότυπο Μοντέλο της Σύμβασης για την Αποφυγή Διπλής Φορολογίας στο Εισόδημα και στο Κεφάλαιο του ΟΟΣΑ, αλλά με αυστηρότερη εξέταση των πρακτορείων που είναι δυνατόν ή όχι να στοιχειοθετούν μόνιμη εγκατάσταση στην Ουκρανία. Πιο συγκεκριμένα, μια αλλοδαπή εταιρεία θεωρείται ότι αποκτά μόνιμη εγκατάσταση στην Ουκρανία όταν διατηρεί στην Ουκρανία μια καθορισμένη βάση επιχείρησης διαμέσου της οποίας διεξάγει εν όλω ή εν μέρει τις εργασίες της στην Ουκρανία.

Ο φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων στα φορολογητέα κέρδη τα οποία κτώνται από εταιρείες κατοίκους Ουκρανίας και από μόνιμες εγκαταστάσεις (π.χ. υποκαταστήματα) αλλοδαπών εταιρειών στην Ουκρανία. Για τη διαχειριστική περίοδο 2012 ο συντελεστής φορολογίας εισοδήματος νομικών προσώπων είναι 21% και για τη διαχειριστική περίοδο 2013 θα μειωθεί σε 19% για να καταλήξει το 2014 στο 16%.Επίσης, στα περισσότερα από τα εισοδήματα τα οποία καταβάλλονται σε κατοίκους αλλοδαπής διενεργείται παρακράτηση φόρου με συντελεστή 15%, εκτός εφαρμόζεται σε κάθε υπό κρίση περίπτωση Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ), η οποία προβλέπει έναν μικρότερο συντελεστή. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι η Ουκρανία διαθέτει ένα πολύ μεγάλο δίκτυο εξήντα οκτώ (68) ΣΑΔΦ, το οποίο κρίνεται ως ένα πολύ θετικό στοιχείο για την επένδυση από και προς την Ουκρανία.

Επιπρόσθετα, με αρχή την 1η Ιανουαρίου 2012, τα νομικά και φυσικά πρόσωπα (π.χ. αυτοαπασχολούμενους - επιτηδευματίες) έχουν τη δυνατότητα να υπάγονται σε ένα απλοποιημένο σύστημα φορολόγησης, με την προϋπόθεση ότι ορισμένα εισοδηματικά κριτήρια πληρούνται (3 εκατ. Ουκρανικά Hryvnia για αυτοαπασχολούμενους - επιτηδευματίες και 5 εκατ. Ουκρανικά Hryvnia για νομικά πρόσωπα) και εάν απασχολείται συγκεκριμένος αριθμός υπαλλήλων (20 και 50 άτομα, αντίστοιχα). Το ειδικό αυτό φορολογικό καθεστώς προβλέπει έναν μικρότερο φορολογικό συντελεστή από 1% του μικρότερου μισθού ανά μήνα έως 5% του κύκλου εργασιών. 

Ο προαναφερόμενος κώδικας ορίζει ότι τα για τον προσδιορισμό των φορολογητέων κερδών υπολογίζεται το φορολογητέο εισόδημα, αφαιρουμένων των εκπιπτόμενων δαπανών και των αποσβέσεων. Το φορολογητέο εισόδημα περιλαμβάνει οποιαδήποτε λειτουργικά (επιχειρηματικά) κέρδη τα οποία λαμβάνονται ή προκύπτουν κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Πιο συγκεκριμένα, τα κεφαλαιακά κέρδη που πραγματοποιούνται από μια Ουκρανική εταιρεία κατά την πώληση οικοδομών ή οικοπέδων περιλαμβάνονται στα φορολογητέα κέρδη της εταιρείας, όπως και το εισόδημα από κινητές αξίες. Όμως, το εισόδημα από μερίσματα που λαμβάνονται από μια Ουκρανική εταιρεία από άλλη Ουκρανική εταιρεία απαλλάσσεται του φόρου εισοδήματος, και τα μερίσματα που λαμβάνονται από Ουκρανικές εταιρείες από αλλοδαπές εταιρείες, οι οποίες ελέγχονται (με τουλάχιστον 20% συμμετοχή) από αυτές τις Ουκρανικές εταιρείες (εκτός αυτών που θεωρούνται ως ‘‘offshore’’) απαλλάσσονται του φόρου.Επίσης, το εισόδημα από τόκους, ενοίκια και δικαιώματα συμπεριλαμβάνεται στα φορολογητέα κέρδη της εταιρείας και ως εκ τούτου υπόκειται σε φόρο με συντελεστή 19% για το 2013.

Περαιτέρω, οι εκπιπτόμενες δαπάνες περιλαμβάνουν κάθε λειτουργική δαπάνη (που σχετίζεται με κόστη, αγαθά και υπηρεσίες που παρασχέθηκαν) και άλλα έξοδα τα οποία πραγματικά προέκυψαν στο πλαίσιο της άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας μιας επιχείρησης, εκτός των δαπανών των οποίων η έκπτωση αποκλείεται ρητά από τον Κώδικα.Οι εκπιπτόμενες δαπάνες αναγνωρίζονται από την στιγμή που πραγματοποιήθηκαν (δηλαδή μετά την παραλαβή των αγαθών ή υπηρεσιών), ανεξάρτητα από την περίοδο πληρωμής (accrual basis). Ωστόσο, ορισμένοι τύποι φορολογητέου εισοδήματος αναγνωρίζονται βάσει της ταμειακής μεθόδου (cash basis). Εκτός του ανωτέρω γενικού κανόνα, τα έξοδα πρώτης εγκατάστασης μιας εταιρείας και οι επισφαλείς απαιτήσεις εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα μιας εταιρείας (οι τελευταίες υπό προϋποθέσεις).Επίσης, φόροι και πρόστιμα δεν εκπίπτουν. 

Τέλος, ζημίες που προκύπτουν σε μια διαχειριστική περίοδο μπορούν να μεταφέρονται προς συμψηφισμό με τα φορολογητέα κέρδη που προκύπτουν στις επόμενες διαχειριστικές περιόδους, χωρίς περιορισμό. Επίσης, δαπάνες που διενεργούνται στο πλαίσιο προγραμμάτων Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D) εκπίπτουν, εκτός και αν υπόκεινται σε αποσβέσεις. Όμως, οι ζημίες μιας διαχειριστικής χρήσης δεν μπορούν να μεταφέρονται προς συμψηφισμό με τα κέρδη προηγούμενων ετών.Το ουκρανικό δίκαιο προβλέπει πολύ λίγα φορολογικά κίνητρα, όπως για παράδειγμα, φορολογικές απαλλαγές για μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες δεν επηρεάζουν τις διεθνείς εταιρείες. Συγκεκριμένα, μέχρι το τέλος του έτους 2015 θα εφαρμόζεται μηδενικός συντελεστής στου φορολογουμένους που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, όπως, κάποιο ανώτατο όριο εισοδήματος κατά τη διάρκεια μιας διαχειριστικής περιόδου, ελάχιστο ποσό μισθών που καταβάλλονται στους εργαζομένους, έτος σύστασης της εταιρείας κ.α.Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι προκειμένου για συναλλαγές μεταξύ συνδεδεμένων εταιρειών (συμμετοχή 20% και άνω) το ουκρανικό δίκαιο προβλέπει ειδικούς κανόνες, όπως κανόνες για τις Ενδοομιλικές Συναλλαγές που βασίζονται στην καθιερωμένη αρχή των ίσων αποστάσεων.

Τέλος, γενικά τα μερίσματα, τόκοι και δικαιώματα που προκύπτουν στην Ουκρανία και καταβάλλονται σε αλλοδαπά πρόσωπα υπόκεινται σε φόρο 15%.

Φορολογία Εισοδήματος Φυσικών Πρόσωπων

Ως κάτοικοι Ουκρανίας θεωρούνται τα φυσικά πρόσωπα που έχουν τη διαμονή τους στην Ουκρανία. Εάν ένα πρόσωπο έχει τη διαμονή του και στην Ουκρανία και σε κάποια άλλη χώρα θεωρείται ότι είναι κάτοικος Ουκρανίας εάν αποδεικνύεται ότι έχει τη μόνιμή του κατοικία στην Ουκρανία, με ό.τι αυτή συμπεριλαμβάνει (ζωτικά ή/και οικονομικά συμφέροντα).

Τα φυσικά πρόσωπα φορολογούνται με προοδευτικούς συντελεστές από 15% έως 17% για το έτος 2013. Επίσης, τα μερίσματα που λαμβάνονται από κατοίκους Ουκρανίας και διανέμονται από Ουκρανικές και αλλοδαπές εταιρείες υπόκεινται σε φόρο 5%.

Επίσης, οι εργοδότες υποχρεούνται να καταβάλλουν μια ειδική εισφορά, με βάση τον ακαθάριστο μισθό των εργαζομένων. Για το 2013 οι εισφορές αυτές κυμαίνονται από 36.76% έως και 49.79%.       

Φορολογικοί Συντελεστές

Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα

Σύμφωνα με τις τροποποιήσεις νέου νόμου της χώρας σχετικά με τη λογιστική παρακολούθηση, ο οποίος εγκρίθηκε το 2011, οι δημόσιες μετοχικές εταιρείες, οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει να συντάσσουν οικονομικές καταστάσεις με βάσει τα ΔΛΠ. Οι υπόλοιπες εταιρείες δεν επιτρέπεται να εφαρμόζουν τα ΔΛΠ, κατ’ επιλογήν τους. Ο νόμος ορίζει ότι η αλλαγή αυτή θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2012.

Φορολογική σχέση με την Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει υπογράψει με το Υπουργικό Συμβούλιο της Ουκρανίας Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας από το 2000 η οποία κυρώθηκε με τον Ν.3046/2002. 
Η Σ.Α.Δ.Φ. ρυθμίζει τη φορολόγηση των συντάξεων, των μισθωτών υπηρεσιών, των μερισμάτων, των τόκων και των δικαιωμάτων. 

Τα ανώτερα όρια παρακράτησης φόρου σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία της Ελλάδας, του Ισραήλ και βάσει της ΣΑΔΦ είναι:

Για πληρωμές από την Ουκρανία προς την Ελλάδα
Μερίσματα: 5% / 10%  
Τόκοι: 10%
Δικαιώματα: 10%

Για πληρωμές από την Ελλάδα προς την Ουκρανία 
Μερίσματα: 5% / 10% 
Τόκοι: 10%
Δικαιώματα: 10%

Συντάξεις και άλλες παρόμοιες αμοιβές που καταβάλλονται σε κάτοικο Ελλάδας έναντι προηγούμενης εξαρτημένης απασχόλησης και οποιαδήποτε παροχή που καταβάλλεται στον ως άνω κάτοικο, φορολογούνται μόνο στην Ελλάδα. Συντάξεις που καταβάλλονται από το Κράτος της Ουκρανίας ή πολιτική υποδιαίρεσή του ή τοπική αρχή αυτού, είτε από ταμεία που έχουν συσταθεί από αυτά, σε φυσικό πρόσωπο για υπηρεσίες που παρασχέθηκαν προς το Κράτος αυτό ή προς την υποδιαίρεση ή προς την τοπική αρχή, φορολογούνται μόνο στην Ουκρανία. Εάν, όμως, το φυσικό πρόσωπο είναι κάτοικος και υπήκοος Ελλάδας, οι παραπάνω συντάξεις φορολογούνται μόνο στην Ελλάδα. 

Η Ουκρανία ΔΕΝ ανήκει στα κράτη με προνομιακό φορολογικό καθεστώς¹ .

Συνεπώς, τα τιμολόγια πωλήσεων και παροχής υπηρεσιών, αναγνωρίζονται χωρίς να εξετάζεται το μαχητό τεκμήριο της πραγματικότητας της συναλλαγής². Περαιτέρω, όσα φυσικά πρόσωπα θέλουν να μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ουκρανία, μπορούν να το πράξουν ΧΩΡΙΣ να εξετάζονται οι προϋποθέσεις³ του άρθρου 76 του ΚΦΕ. Τέλος, για την τεκμηρίωση της φορολογικής κατοικίας ενός φυσικού προσώπου απαιτείται ένα απλό πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας το οποίο εκδίδουν οι Ουκρανικές φορολογικές αρχές.

VIES

Οι Ουκρανικές εταιρείες δεν είναι εγγεγραμμένες στο σύστημα VIES και ως εκ τούτου δεν νομιμοποιούνται να πραγματοποιούν ενδοκοινοτικές παραδόσεις και αποκτήσεις⁴.

Βασικές μορφές επιχειρήσεων

Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι εξής: η ανώνυμη εταιρεία (компанія з обмеженою відповідальністю), η εταιρεία περιορισμένης ευθύνης (Товариство з обмеженою відповідальністю), η ομόρρυθμη εταιρεία (партнерства), η ετερόρρυθμη εταιρεία (товариство з обмеженою відповідальністю), η εταιρεία με πρόσθετη ευθύνη (товариства з додатковою відповідальністю), η ατομική επιχείρηση (окремих підприємств), η οικογενειακή επιχείρηση (сімейний бізнес).

Νόμισμα

Το νόμισμα της Ουκρανίας είναι η  Ουκρανική Hryvnia (UAH). 
Ισοτιμία : 1 Euro = 10.65 UAH (Μάρτιος 2013)

Εγχώριες τράπεζες

Μερικές από τις εγχώριες τράπεζες της χώρας είναι οι εξής: Erste Bank Ukraine, Procredit Bank, Pravex Bank, National Bank of Ukraine, PrivatBank, Rodovid Bank, Limited Liability Classicbank, Zakhidinkombank , Alfa-Bank Ukraine, Universal Bank, Ukraine, Raiffeisen Bank Aval, OTP Bank Plc Nadra Bank, Ukrprombank, UniCredit Bank,Index Bank 

Χρήσιμα Links

Φορολογική Διοίκηση: www.sta.gov.ua
Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης και Εμπορίου Ουκρανίας: www.me.gov.ua/control/en/index
Στατιστική υπηρεσία Ουκρανίας: www.ukrstat.gov.ua/
Εθνική Τράπεζα Ουκρανίας: www.bank.gov.ua/control/en/index

Παραπομπές

1 Βλ. παρ. 4 & παρ. 7 του άρθρου 51Α του Κ.Φ.Ε., την ΠΟΛ 1125/2011 & την ΔΟΣ Α 1011408 ΕΞ 20.1.2012
2 Βλ. «Πραγματική Συναλλαγή» στο αρχείο ορισμών.
3 Βλ. «Προϋποθέσεις Αλλαγής Φορολογικής Κατοικίας»
4 Βλ. Αρχείο Όρων: «VIES»